01
lip

Udostępnij na:



Martyna Lächele

Prosta spółka akcyjna jako nowa spółka prawa handlowego

W dniu 1 lipca 2021 r. wchodzą w życie przepisy wprowadzające do kodeksu spółek handlowych nową niepubliczna spółkę handlową, tj. prostą spółkę akcyjną (w skrócie P.S.A.). Nowelizacja ta stanowi dużą reformę prawa handlowego, bowiem wprowadza szereg rozwiązań nieznanych wcześniej polskiemu prawu, takie jak rada dyrektorów, brak kapitału zakładowego, akcje beznominałowe, kapitał akcyjny, test wypłacalności, wkłady w postaci pracy i usług oraz możliwość rozwiązania spółki poprzez przejęcie.

Cel wprowadzenia nowej spółki

P.S.A. w założeniu ma odpowiadać na potrzeby tzw. start-up’ów, definiowanych jako „przedsięwzięcia o wysokim potencjale wzrostu, dzięki przewadze technologicznej lub niszy rynkowej, która nie została jeszcze odkryta i zagospodarowana.”[1] Najczęściej są to działalności związane z zastosowaniem nowoczesnej technologii, które charakteryzuje wysoka niepewności rynkowa. To, czy zamiar ten się powiódł, pokaże praktyka.

Ustawodawca zaznacza, że reprezentanci danych przedsięwzięć już od dłuższego czasu wskazywali na wiele problemów natury prawnej, które hamują ich rozwój. Między innymi skarżono się na utrudnienia w rozpoczynaniu prowadzenia działalności, pozyskiwaniu funduszów, a także zakończeniu działalności w razie niepowodzenia.

Natomiast, mimo iż głównym celem wprowadzenia nowego typu spółki jest stworzenie formy prowadzenia działalności adekwatnej dla start-up’ów, to prosta spółka akcyjna nie jest typem spółki ograniczającej się jedynie do tego rodzaju przedsięwzięć. Tę formę prawną można zatem wykorzystać do prowadzenia działalności w każdej branży – z wyjątkami wynikającym z przepisów szczególnych.

Ogólna charakterystyka prostej spółki akcyjnej

Ustawa wprowadzająca P.S.A. nowelizuje kodeks spółek handlowy poprzez zamieszczenie w tytule III nowego działu Ia, a także zmieniając przepisy wspólne dotyczące spółek prawa handlowego i spółek kapitałowych. Ponadto, dostosowuje wiele innych aktów prawnych, w tym m.in. ustawę o KRS, ordynację podatkową, ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawę o rachunkowości, prawo restrukturyzacyjne i kilkanaście innych. Prosta spółka akcyjna uregulowana została w  art. 300 (1) – 300 (134) k.s.h., a więc pomiędzy przepisami o sp. z o.o. a dotyczącymi spółki akcyjnej. Jest to siódma spółka handlową i trzecia spółkę kapitałowa w prawie polskim.

Przepisy regulujące działanie nowej spółki w dużej mierze nawiązują do pozostałych spółek kapitałowych. Celem ustawodawcy było bowiem zaczerpnięcie z dotychczasowego dorobku i dostosowanie danych regulacji do charakteru nowoczesnych działalności. Jednocześnie, jak już na wstępie wskazano, na gruncie prostej spółki akcyjnej wprowadzono szereg całkiem nowych rozwiązań nieznanych wcześniej polskiemu prawu handlowemu.

Należy zaznaczyć, iż z uwagi na obszerność tematyki prostej spółki akcyjnej jako nowej spółki prawa handlowego, w niniejszym artykule przedstawione zostaną wybrane zagadnienie odnoszące się do omawianej regulacji – ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań nieznanych wcześniej prawu polskiemu.

Powstanie prostej spółki akcyjnej

Prosta spółka akcyjna może być utworzona przez jedną lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Ponadto, podobnie jak w innych spółkach kapitałowych, dopuszczono możliwość występowania jednoosobowej prostej spółki akcyjnej, przy czym jej założycielem nie może być jednoosobowa sp. z o.o.

Uczestnikami prostej spółki akcyjnej są akcjonariusze, którzy, analogicznie jak wspólnicy sp. z o.o. oraz akcjonariusze w spółce akcyjnej, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę. Natomiast ich podstawowym obowiązkiem jest wniesienie wkładów na poczet objęcia akcji.

Powstanie prostej spółki akcyjnej wymaga:

  • zawarcia umowy spółki;
  • ustanowienia organów spółki wymaganych przez ustawę lub umowę spółki;
  • wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego o wysokości co najmniej 1 zł;
  • wpisu do rejestru.

Umowa prostej spółki akcyjnej może zostać zawarta zarówno w formie aktu notarialnego przed notariuszem, jaki i przy wykorzystaniu wzorca umowy w systemie teleinformatycznym, przy czym w tym drugim przypadku na pokrycie akcji pierwszej emisji można wnieść wyłącznie wkłady pieniężne.

W chwili zawarcia umowy powstaje prosta spółka akcyjna w organizacji. Spółka w organizacji reprezentowana jest przez zarząd (względnie radę dyrektorów), a przed ustanowieniem danych organów przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą akcjonariuszy. To na zarządzie (względnie radzie dyrektorów) ciąży obowiązek zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki. Wniosek o wpis musi zostać podpisany przez wszystkich członków zarządu (rady dyrektorów).

Ponadto, w celu zachowania elastycznego charakteru spółki, ustawodawca odszedł od obowiązku wniesienia przed powstaniem spółki całości wkładów na pokrycie obejmowanych akcji. Termin wniesienia wkładów może określać umowa, uchwała walnego zgromadzenia albo zarządu (względnie rady dyrektorów). Wkłady te muszą natomiast zostać przez akcjonariuszy wniesione w  całości w ciągu trzech lat od dnia wpisu spółki do KRS.

Organy w prostej spółce akcyjnej

W prostej spółce akcyjnej występują następujące organy:

  • zarząd albo rada dyrektorów;
  • fakultatywna rada nadzorcza;
  • walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Prosta spółka akcyjna ma z założenia stanowić formę prowadzenia działalności charakteryzującą się dużą elastycznością i swobodą w ustalaniu jej ukształtowania przez akcjonariuszy – w celu dostosowania rozwiązań adekwatnych do charakteru prowadzonej przez nich działalności. Ustawodawca zdecydował się zatem wprowadzić do nowej spółki możliwość wyboru sposobu zarządzania prostą spółką akcyjną. Akcjonariusze mogą wybrać pomiędzy klasycznym dla polskiego prawa handlowego systemem dualistycznym (składającym się z zarządu i fakultatywnej rady nadzorczej), a całkiem nowym dla polskiego porządku prawnego systemem monistycznym (składającym się z rady dyrektorów).

Model monistyczny przewiduje, w przeciwieństwie do modelu dualistycznego, skupienie kompetencji zarządczych oraz nadzorczych w jednym organie – zwanym radą dyrektorów. Ustawodawca przewidział również możliwość oddzielenia powyższych funkcji poprzez wyodrębnienie dyrektorów wykonawczych o kompetencjach wyłącznie zarządczych oraz dyrektorów niewykonawczych posiadających wyłącznie uprawnienia nadzorcze. Rada dyrektorów może się składać z jednego lub więcej dyrektorów.

Najważniejszym organem P.S.A. jest walne zgromadzenie. Uchwały akcjonariuszy mogą być podejmowane na walnym zgromadzeniu, poza walnym zgromadzeniem na piśmie albo przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w terminie 6 miesięcy po końcu roku kalendarzowego a jego przedmiotem powinno być: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok, podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy albo o pokryciu straty oraz udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonywania przez nich obowiązków.

Struktura majątkowa P.S.A.

Struktura majątkowa prostej spółki akcyjnej oparta jest na rozwiązaniu akcji beznominałowych, tj. nie posiadających wartości nominalnej, oraz kapitału akcyjnego stanowiącego majątek własny spółki, który znacznie różni się od kapitału zakładowego występującego w sp. z o.o. oraz spółce akcyjnej. Rozwiązanie to ma bowiem na celu stworzenie spółki o elastycznej strukturze majątkowej, w której możliwe będzie wnoszenie wkładów w postaci pracy czy usług.

Na gruncie prostej spółki akcyjnej zrezygnowano z instytucji minimalnego kapitału zakładowego, co stanowi odpowiedź na rosnącą krytykę kapitału zakładowego oraz odpowiada trendom jego obniżania w wielu innych państwach europejskich. Spółki kapitałowe bez minimalnego kapitału zakładowego albo z niewielkim kapitałem istnieją już bowiem w wielu państwach europejskich, tj. we Francji, Słowacji, Czechach, Finlandii, Holandii, Niemczech i Luksemburgu. Ponadto, brakiem kapitału zakładowego charakteryzują się także amerykańskie firmy, które tworzone są na podstawie przepisów obowiązujących w poszczególnych stanach.

Akcje prostej spółki akcyjnej

Akcje prostej spółki akcyjnej mogą być obejmowane zarówno w zamian za wkłady pieniężne, jak i niepieniężne. Nie posiadają one wartości nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego i są niepodzielne. Oznacza to, że akcje prostej spółki akcyjnej pozostają w oderwaniu od kapitału akcyjnego i nie stanowią jego ułamka (w odróżnienia od udziałów w sp. z o.o. oraz akcji w spółce akcyjnej czy komandytowo – akcyjnej). Ich rola sprowadza się zatem w głównej mierze do wyrażania praw członkowskich w spółce.

Zasadniczo przełomowym rozwiązaniem w P.S.A. jest umożliwienie akcjonariuszom pokrycia kapitału akcyjnego wkładem w postaci świadczenia pracy i usług.  Rozwiązanie to ma również stanowić odpowiedź na potrzeby nowoczesnych technologii, w których wzrasta znaczenie kapitału ludzkiego, a cechy takie jak innowacyjność, kreatywność i przedsiębiorczość stanowią aktualnie jeden z najistotniejszych bodźców rozwoju gospodarczego.

Rejestr akcjonariuszy

Akcje prostej spółki akcyjnej podlegają rejestracji w tzw. rejestrze akcjonariuszy. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie pewności i bezpieczeństwa obrotu akcjami prostej spółki akcyjnej.

Rejestr akcjonariuszy może występować wyłącznie w formie elektronicznej w postaci rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Odpowiedzialny za prawidłowe prowadzenie obowiązków rejestrowych jest podmiot, który prowadzi konkretny rejestr akcjonariuszy.

Rejestr akcjonariuszy mogą prowadzić wszystkie podmioty, które na podstawie przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi są uprawnione do prowadzenia rachunków papierów wartościowych, tj. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. oraz spółki, którym przekazał on wykonywanie czynności w zakresie prowadzenia depozytu papierów wartościowych, domy maklerskie oraz banki prowadzące działalność maklerską, banki powiernicze, zagraniczne firmy inwestycyjne oraz zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w formie oddziału. Ponadto, w celu likwidacji barier zakładania i prowadzenia działalności w formie prostej spółki akcyjnej, rejestr akcjonariuszy może być prowadzony również przez notariusza, który prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozwiązanie to ma zapewnić łatwy i powszechny dostęp do podmiotów prowadzących rejestr akcjonariuszy na terytorium całego kraju.

Kapitał akcyjny i test wypłacalności

Funkcję kapitału podstawowego prostej spółki akcyjnej pełni kapitał akcyjny o wysokości co najmniej 1 zł. Wysokość kapitału akcyjnego odzwierciedla wartość wkładów wnoszonych na poczet objęcia akcji spółki przy uwzględnieniu zasad wynikających z art. 14 § 1 k.s.h. Kapitał akcyjny jest zatem majątkiem własnym spółki zasilanym przez wkłady kapitałowe wnoszone do spółki na pokrycie akcji – z  wyjątkiem praw niezbywalnych (w tym świadczenia pracy i usług). Oznacza to, iż mimo, że ustawodawca dopuszcza możliwość wnoszenia wkładów w postaci pracy i usług, to nie podlegają one zaliczeniu na kapitał akcyjny. Warunkiem powstania prostej spółki akcyjnej jest zatem wniesienie, poza wkładami w postaci pracy lub usług, wkładu posiadającego zdolność aportową o wartości co najmniej 1 zł.

Poza tym, na wysokość kapitału akcyjnego składają się również wartości, które wynikają z  obowiązku zasilania kapitału akcyjnego z zysku na poczet przyszłych strat. Ponadto, akcjonariusze prostej spółki akcyjnej mogą zdecydować o przeznaczeniu na kapitał akcyjny środków, które zostały przeznaczone do podziału między akcjonariuszy tytułem dywidendy.

Kapitał akcyjny, w przeciwieństwie do kapitału zakładowego, nie stanowi kapitału stałego i dopuszcza się możliwość dokonywania z niego wypłat tytułem dywidendy. Jednocześnie ustawodawca wprowadził szereg innych rozwiązań, które mają zapobiegać nadmiernym wypłatom z kapitału akcyjnego. Służą temu m.in.: test bilansowy, postępowanie konwokacyjne, test wypłacalności, zasady zwrotu zaliczek na poczet dywidendy i  odpowiedzialność z tytułu bezprawnych wypłat.

Szczególnie ciekawym rozwiązaniem jest instytucja testu wypłacalności, zgodnie z którą wypłata na rzecz akcjonariuszy nie może doprowadzić do utraty przez spółkę, w normalnych okolicznościach, zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania wypłaty. Przesłanką dopuszczalności wypłaty dywidendy jest zatem stwierdzenie przez zarząd (względnie radę dyrektorów) wystarczającej wypłacalności spółki. Jednocześnie wprowadzono definitywny zakaz spełniania świadczeń, które zagrażałyby takiej wypłacalności.

Odpowiedzialność członków zarządu (względnie rady dyrektorów) za zobowiązania spółki

Prosta spółka akcyjna z chwilą wpisu do rejestru staje się osobą prawną, wobec czego odpowiada za zaciągnięte zobowiązania własnym majątkiem. Natomiast, w  sytuacji, gdy egzekucja wobec prostej spółki akcyjnej okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu (względnie rady dyrektorów) ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. W ramach prostej spółki akcyjnej wprowadzono zatem, na wzór art. 299 k.s.h. w  sp. z o.o., quasi-subsydiarną (posiłkową, uzupełniającą) oraz solidarną odpowiedzialność członków zarządu albo rady dyrektorów za zobowiązania spółki, gdy egzekucja wobec niej okaże się bezskuteczna. Członkowie zarządu (względnie rady dyrektorów) mogą natomiast zwolnić się z danej odpowiedzialności, gdy wykażą, że:

  • we właściwym czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
  • niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka organu,
  • pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Na marginesie należy wskazać, że pierwotny projekt nowelizacji nie przewidywał wprowadzenia instytucji odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki – ze względu na fakt, iż prosta spółka akcyjna wyposażona jest w szereg innych instrumentów mających chronić przed niewypłacalności (np. test wypłacalności). Rozwiązanie to spotkało się jednak z krytyką ze strony środowiska naukowego.

Rozwiązanie spółki poprzez przejęcie majątku przez jednego akcjonariusz

Istotnym novum jest możliwość rozwiązania P.S.A. bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, lecz poprzez przejęcie majątku przez jednego z akcjonariuszy wraz z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i  pozostałych akcjonariuszy. Nawiązuje to do instytucji przejęcia majątku przez jednego ze wspólników występującego w spółkach osobowych.

***

Na gruncie prostej spółki akcyjnej wprowadzono zatem wiele innowacyjnych rozwiązań, których praktyczne zastosowanie udzieli odpowiedzi na pytanie, czy ułatwią one prowadzenia działalności w tym nowoczesnych działalności innowacyjnych.

 

 

[1] Polskie Startupy 2017, http:///startuppoland.org./wp-content/uploads/2017/09/SP_raport 2017_single_fix.pdf, data dostępu 10.11.2020 r.

Udostępnij na: