Katarzyna Wojs

Mechanizm podzielonej płatności – zwięzłe omówienie

Mechanizm podzielonej płatności (zwany także „split payment” lub „MPP”) został wprowadzony do polskiego prawodawstwa 1 lipca 2018 r., w drodze nowelizacji ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (zwana dalej: „ustawa o VAT”). Celem wprowadzenia przedmiotowej instytucji miało być uszczelnienie systemu podatkowego poprzez zapobieganie unikaniu płatności podatku VAT oraz zapewnienie stabilności wpływów budżetowych.

W aspekcie praktycznym mechanizm sprowadza się do podziału należności brutto za daną usługę lub towar w taki sposób, że kwota netto trafia na rachunek bankowy przedsiębiorcy, zaś kwota VAT (zarówno w całości jak i w części) jest wpłacana na specjalny rachunek bankowy dedykowany dla należności publicznoprawnych. Przedsiębiorca nie ma przy tym swobody w dysponowaniu środkami zgromadzonymi na tym rachunku. Zgodnie z aktualnymi przepisami może przeznaczyć je wyłącznie na zapłatę podatku VAT na rachunek urzędu skarbowego lub rachunek VAT należący do innego przedsiębiorcy, a także na zapłatę podatku dochodowego (PIT lub CIT), składek ZUS, należności celnych czy akcyzy. Co więcej, nie jest możliwe zasilenie rachunku VAT ze własnego rachunku rozliczeniowego przedsiębiorcy ani przelew środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy przedsiębiorcy bez uprzedniej decyzji naczelnika urzędu skarbowego.

Co do zasady dokonywanie płatności w ramach mechanizmu podzielonej płatności jest dobrowolne. Jednakże z dniem 1 listopada 2019 r. weszła w życie nowelizacja wprowadzająca do ustawy o VAT art. 108b ust. 2. Zgodnie z przywołanym przepisem oraz art. 19 ust. 2 ustawy stawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców obowiązkowe jest korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności w przypadku, gdy jednocześnie spełnione są trzy warunki:

• transakcje krajowe dokonywane są pomiędzy przedsiębiorcami (w ramach tzw. relacji B2B),
• jednorazowa wartość transakcji (bez względu na liczbę wynikających z niej płatności – dotyczy sumarycznej wartości wynikającej z umowy, nie zaś wysokości faktury cząstkowej) wynosi 15.000 zł i więcej,
• płatność dotyczy nabytych towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

W przypadku obowiązkowego korzystania z mechanizmu podzielonej płatności na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek umieszczenia na fakturach adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” oraz  wymóg przyjęcia płatności od nabywcy z zastosowaniem tego mechanizmu. Obowiązek dotyczy także przypadku, gdy jedna faktura będzie obejmować zarówno towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, jak te w nim niewymienione. Jednakże w takim przypadku obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności dotyczyć będzie wyłącznie kwoty należności za towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Przelewy w mechanizmie podzielonej płatności dokonywane są pomiędzy rachunkami rozliczeniowymi przedsiębiorców będących płatnikami VAT. Bank automatycznie rozdziela należność na kwotę netto, która jest księgowana na rachunek rozliczeniowy i na kwotę podatku VAT, który jest wpłacany na rachunek VAT. Co więcej, podanie przez nabywcę w danych do przelewu danych rachunku VAT kontrahenta prowadzi do odrzucenia dyspozycji takiego przelewu.

Ustawodawca przewidział sankcje za niestosowanie mechanizmu podzielonej płatności w przypadkach, w których wystąpił ten obowiązek, zarówno dla sprzedawcy, jak i dla kupującego.

Jeżeli sprzedawca nie umieścił adnotacji na fakturze sprzedaży „mechanizm podzielonej płatności” a miał obowiązek to uczynić, może zostać wobec niego ustalone dodatkowe zobowiązanie w VAT (100% podatku wynikającego z faktury) oraz grzywna (maksymalnie 180 stawek dziennych). Jeśli natomiast nabywca nie uregulował faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, a miał obowiązek to uczynić, wówczas zostanie u niego ustalone dodatkowe zobowiązanie w VAT (100% podatku wynikającego z faktury – nie odliczy VAT od nabycia), wyłączenie z kosztów wartości netto danej faktury oraz grzywna (maksymalnie 720 stawek dziennych).

W praktyce, po 1 października 2020 r., największą trudność związaną ze stosowaniem mechanizmu podzielonej płatności budzi oznaczenie MPP w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT. Na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z 15 października 2019 r. w sprawie zakresu danych zawartych w ewidencji zakupu i sprzedaży oraz w deklaracjach dla podatku od towarów i usług, dotyczącego nowych plików JPK_V7, przedsiębiorcy będący czynnymi podatnikami VAT w części ewidencyjnej tych plików mają obowiązek stosowania dodatkowego oznaczenia literowego: „MPP” dla transakcji sprzedaży i zakupu, objętych obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności.

Oznaczenie MPP w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT z deklaracją nie dotyczy jednak: transakcji w przypadku których sprzedawca dobrowolnie umieścił na fakturze sprzedaży  adnotację  „MPP” mimo braku takiego obowiązku oraz transakcji dla których nabywca zastosował dobrowolnie mechanizm podzielonej płatności i dokonał zapłaty komunikatem MPP mimo braku takiego obowiązku. Nowy plik JPK_VAT wymaga od podatników podatku od towarów i usług oznaczania symbolem „MPP” tylko tych transakcji sprzedaży i zakupu, wobec których zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności jest obligatoryjne niezależnie od adnotacji na fakturze i sposobu zapłaty za fakturę. Za błędne oznaczenie transakcji (w przypadku niezłożenia stosownej korekty w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania wystosowanego w tym zakresie przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego) może być nałożona w formie decyzji kara pieniężna w wysokości 500 zł za każde naruszenie.

Problemem praktycznym jest również kwestia stosowania mechanizmu podzielonej płatności w przypadku potrąceń wzajemnych. Z obecnego brzmienia art. 108a ust. 1d ustawy o VAT wynika, że przy dokonaniu potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego, przepisów o obowiązkowym stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności nie stosuje się w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane. Bezpośrednie odesłanie do ww. przepisu zawęża krąg potrąceń, wobec których stosowanie obowiązku mechanizmu podzielonej płatności jest wyłączone. W związku z tym proponuje się odejście od odwołania w tym przepisie do kodeksu cywilnego i wyłączenie obowiązku stosowania MPP również w przypadku dokonania innych potrąceń.